یادداشت نوروزی: باید خواندها

درباره این یادداشت:

فردا گر نرسیم

پس فردا خواهیم رسید

منزل به منزل تا بنفشه فروردین

(سید علی صالحی)

مدت‌هاست که یادداشت‌های نوروزی نیمکت حال و روز سال‌های اول را ندارد. محاق توقیف، ناامیدی از روزهای آینده سرزمین و بعد هم بیماری پدر و سپردن عزیزان به تراب تازه و هوای تازه، حال و هوای نیمکت را از شادی نوروزی دور کرده بود.

شاید حال و هوای من در چند نوروز پیشین بیشتر از این‌که شبیه شعر سید علی صالحی باشد، شبیه این شعر هوشمندانه صائب تبریزی است که:

بس که بد می‌گذرد زندگی اهل جهان

مردم از عمر چو سالی گذرد عید کنند

شعری که هم من دوست دارم (و هم تو)

دورها من حتی یادداشت‌هایی داشتم به نام “نیمکت بلورین” که در آن بهترین خوانده‌ها، دیده‌ها و شنیده‌ها را معرفی می‌کردم. امسال هم پس از سال‌ها دوباره این یادداشت را خواهم نوشت.

فکر کردم که اکنون که فرصت و فراغت نوروزی مهیاست بهترین یادداشت این است که پیشنهاداتی برای مطالعه ارائه کنم. در این یادداشت به معرفی کتاب‌ها و مقالاتی پرداخته‌ام که خودم خوانده‌ام و خواندنش را به دیگران نیز توصیه می‌کنم. و البته که برخی از آثاری که در این یادداشت معرفی شده‌اند کاندید نیمکت بلورین هم هستند. ذکر این نکته ضروری است که همه این آثار بهترین نیستند، اما از نگاه من جالب هستند و ارزش خواندن دارند. تلاش کردم بیشتر آثار مربوط به همین یکی دو سال باشد اما گاهی هم گریزی به گذشته‌ترها زده‌ام.

*****

طی دو سال گذشته “نفحات نفت” رضا امیرخانی را به بسیاری از دوستانم معرفی کردم و حتی نوروز ۱۳۹۲ هدیه نوروزی من این کتاب بود. نفحات نفت را همه باید بخوانند؛ به‌خصوص آنان‌که قصد دارند از فضای اقتصاد و مدیریت دولتی سر دربیاورند. دوست و هم‌مدرسه‌ای خوب من (رضا امیرخانی) اقتصاددان نیست و در ابتدای این کتاب هم اشاره کرده است که بدون استفاده از آمار و داده تنها نگاهی داشته به عواقب اقتصاد نفتیِ رانتیِ دولتی. نویسنده راست‌گرای مورد حمایت حاکمیت در این کتاب در نقش یک منتقد جدی ظاهر شده است. البته که نمی‌شود از توانایی نوشتن رضا و قدرت قلم این نویسنده زبردست در جذابیت این کتاب چشم‌پوشی کرد. کتاب اقتصادی غیرتخصصی رضا بیش از نوشته‌های اقتصاددانان مورد توجه واقع شد و چندین و چند بار چاپ شد. این کتاب توسط نشر افق منتشر شده است.

این روزها نیز مشغول مطالعه کتابی هستم با عنوان “بانک تهیدستان” از نوشته‌های “محمد یونس”. “محمد یونس” اقتصاددان بنگلادشی است که با طرح ایده‌ای خلاقانه در ارائه وام‌های خرد (micro credit) نقشی بسیار جدی در کاهش فقر در کشورش و سپس توسعه این مدل در سرتاسر جهان داشت. این ایده “یونس” را به جایزه صلح نوبل سال ۲۰۰۷ رساند. کتاب شرحی از زندگانی یونس و توسعه ایده گرامین بانک (Grameen Bank) است. کتاب توسط علی بابایی، سهیل پورصادقی حقیقت، علیرضا خیری و زهرا عنایتی ترجمه و توسط انتشارات دنیای اقتصاد منتشر شده است.

دنیای اقتصاد این روزها کتاب‌های بسیار خوبی در حوزه‌های اقتصاد منتشر می‌کند.

نهم فروردین ماه دومین سال‌مرگ پدر من و پدر مدیریت مالی ایران، دکتر غلامرضا اسلامی بیدگلی است. بی‌مناسبت نیست که آخرین اثر منتشرشده او را دوباره معرفی کنم. کتاب فشرده سرمایه‌گذاری ارزشی که ترجمه The Little Book of Value Investing نوشته کریستوفر براون است توسط تیمی به سرپرستی مرحوم پدر ترجمه شد. مترجمان (غلامرضا اسلامی بیدگلی، سعید اسلامی بیدگلی، محمدصادق معصومی و علی مالکی قمی) تلاش کردند که ترجمه دقیقی از این اثر پرفروش ارائه دهند. پیش از این در یادداشتی به معرفی مختصر این کتاب پرداخته‌ام و فصل نهم کتاب را در هفته‌نامه اطلاعات بورس و وب‌سایت منتشر کرده‌ام (این‌جا) که به‌گمانم برای آشنایی خوب باشد. همین که یک کتاب تخصصی در شمارگان ۳۰۰۰ جلد طی یک سال به چاپ چهارم می‌رسد اتفاق خوبی است. امیدوارم چاپ بعدی کتاب به نمایشگاه امسال برسد. به‌زودی یک اتفاق خوب دیگر نیز پیرامون کتاب رخ خواهد داد که اطلاع‌رسانی خواهم کرد.

Why Nations Fail? نام کتابی بود از دارون عجم اوغلو اقتصاددان برجسته ترک‌تبار. این کتاب تلاش دارد تا به زبانی غیر تخصصی علل رشد و سقوط کشورها را بررسی کند. اثر تحلیلی بسیار خوبی که پر است از آموزه‌های اقتصادی و سیاسی. دو ترجمه از این کتاب روانه بازار ایران شده است. اولی توسط محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی‌پور و تحت نام “چرا ملت‌ها شکست می‌خورند” توسط نشر روزنه منتشر شده و دومی با نام “چرا کشورها شکست می‌خورند” توسط پویا جبل‌عاملی و محمدرضا فرهادی‌پور ترجمه و توسط انتشارات دنیای اقتصاد به‌چاپ رسیده است. من ترجمه اول را مطالعه کرده‌ام (که خوب بود) اما شنیده‌ام که هر دو ترجمه قابل‌قبول و قابل‌مطالعه است.

***

رمان “استانبول، شهر و خاطره‌ها” نوشته نویسنده ترک‌تبار برنده جایزه نوبل شاهکاری بود که نخواندنش از افسوس‌‌های زندگی کتاب‌خوان‌ها خواهد شد. نوشته‌های اورهان پاموک همه عالی هستند؛ اما این استانبول حس‌های آشنایی برای بسیاری از ما دارد. من ترجمه شهلا طهماسبی‌پور از این کتاب را خواندم که توسط انتشارات نیلوفر به چاپ رسیده است. استانبول بی‌تردید بهترین رمانی بوده است که من در این سال‌ها خوانده‌ام.

حالا که صحبت از ادبیات شد، توصیه می‌کنم پیر پرنیان‌اندیش را نیز بخوانید. این کتاب حاصل هم‌نشینی میلاد عظیمی و عاطفه طیه با هوشنگ ابتهاج است. آن‌ها در دوره طولانی این هم‌نشینی عقاید این شاعر برجسته و تأثیرگذار را ثبت و ضبط کرده‌اند. این کتاب به بیان عقاید و نظرات سایه درباره بسیاری از چهره‌های به نام موسیقی، شعر و سیاست در زمان خود می‌پردازد. نقش بی‌بدیل و انکارناپذیر این آخرین بازمانده از دوران طلایی شعر ایران این کتاب را جزء خواندنی‌ها قرار می‌دهد. کتاب توسط انتشارات سخن به طبع رسیده است.

اگر می‌خواهید شعر بخوانید هم توصیه می‌کنم “تندر اما ناگهانی‌تر” علیرضا طبایی را بخوانید. انتشارات آوای کلار بیش از ۸۰ غزل از معلم سال‌های دور من منتشر کرده است. غزل‌های طبایی واقعا خواندنی است و نسبتی با جریان سطح پایین غزل‌سرایی در سال‌های اخیر ندارد.

یک وعده جذاب این است که در سال ۱۳۹۴ یک کتاب شعر فوق‌العاده منتشر خواهد شد. منتظر باشید.

***

چند مقاله و کتاب تخصصی به زبان انگلیسی هم معرفی کنم برای کسانی که شاید حوصله خواندن چنین متونی دارند. همچنان مطالعات حوزه مالی رفتاری خرد و کلان بخش عمده وقت مرا به خود اختصاص می‌دهد. من که این روزها درگیر یادگیری معمای صرف سهام (equity premium puzzle) هستم، خواندن دو مقاله کلاسیک این حوزه را به علاقه‌مندان توصیه می‌کنم:

1. Mehra, R., & Prescott, E. C. (1985). The equity premium: A puzzle. Journal of Monetary Economics, 15(2), 145-161.
2. Benartzi, S., & Thaler, R. H. (1993). Myopic loss aversion and the equity premium puzzle (No. w4369). National Bureau of Economic Research.

لذت خواندن مقالات ناب واقعا تمام‌نشدنی است.

همچنین آخرین اثر منتشرشده دانیل کانمن تحت عنوان Thinking Fast and Slow که شرحی است از همکاری کانمن و تیورسکی و پیدایش نظریه دورنما (Prospect Theory) نیز بسیار جذاب بود. اگر من، محمدرضا معادیخواه و امیر تقی‌خان تجریشی کمی سریع‌تر عمل می‌کردیم و این‌همه وسواس نداشتیم، شاید ترجمه کتاب را به نمایشگاه می‌رساندیم. اما تصمیمان این بود که شاهکار کانمن را در سطح قابل‌قبولی به جامعه ارائه کنیم. حالا هرکس می‌تواند اصل این شاهکار را مطالعه کند، عاقلانه نیست که در انتظار ترجمه آن باشد.

***

خیلی کتاب و مقاله دیگر در ذهنم هست، اما معرفی آن‌ها ساعت‌ها قلم‌فرسایی می‌خواهد. امیدوارم خوراک نوروزی خوبی برایتان فراهم کرده باشم و همچنین امیدوارم سال خوبی پیش‌رو داشته باشید.